Afscheid van de mooiste voetballer 

Johan Neeskens overleed gisteren onverwacht. Hij was pas 73 jaar.

1999: Dutch footballer and trainer Johan Neeskens. (Photo by BSR Agency/Gentle Look via Getty Images)

Johan Neeskens was mijn favoriete voetballer uit het grote Oranje van 1974. Cruijff was ook niet slecht natuurlijk, net als Rensenbrink en Rep, maar Neeskens stak er wat mij betreft bovenuit. 

De SRV was vanaf midden jaren zestig een mobiele supermarkt die de melk en boter bij de mensen voor de deur afleverde. Mijn moeder kocht daar haar spulletjes – twee keer per week kwam de SRV-wagen de Potgieterstraat in Gemert binnen gereden, met achterop lege kratten voor de ingeleverde flessen melk. In de wagen zelf was het altijd koel, met een specifieke geur die ik later nooit meer ben tegengekomen, ook niet in de koelcellen van de moderne supermarkten.

Om de klanten nog meer aan zich te binden, bedacht de SRV in aanloop naar het Wereldkampioenschap Voetbal van 1974 een zogenaamd loyaliteitsprogramma. In ruil voor een bepaald bedrag aan aankopen, kon je spaarzegels verzamelen. Die kon je vervolgens inleveren en dan kreeg je kleine borstbeeldjes van de selectie van het Nederlands Elftal. Die beeldjes waren van plastic, maar zagen eruit alsof ze van koper waren. Dat gaf ze een statige, bijna monumentale uitstraling.

Wanneer je de beeldjes compleet had, kon je ze in een brede plastic houder schuiven, een sokkel als het ware, bestaande uit twee rijen. Volgens mij was die houder oranje, maar dat weet ik niet helemaal zeker. Laten we het op oranje houden, dat maakt de herinnering mooier.

Op bezoek bij Johan Cruijff in Barcelona.

Voor een product wat ongetwijfeld in massaproductie was vervaardigd, vertoonden de hoofden van de spelers een opvallend goede gelijkenis met de werkelijkheid. Krol was zeer herkenbaar, Cruijff ook. Wim Rijsbergen, de jonge Feyenoorder die debuteerde in het centrum van de verdediging, kon je ook herkennen aan zijn knoestige neus.

Johan Neeskens stak er bovenuit, met die magische zijscheiding in het zachte haar. Moeilijk om te zeggen waar dat aan lag. Die haren waarschijnlijk, die hij lang droeg – het Oranje van 1974 was voor het voetbal wat The Beatles en The Rolling Stones waren voor de muziek. Of de bakkebaarden, die bij Neeskens imposante proporties hadden aangenomen. En toen moest het WK nog beginnen.

Iedereen weet hoe het Wereldkampioenschap in Duitsland is verlopen. De heerlijk gewelddadige wedstrijd tegen Brazilië, het totaalvoetbal waarmee Oranje de tegenstander verraste, en die – terecht – verloren finale.

De Naranja Mechanica, de oranje voetbalmachine, wordt tot op de dag van vandaag herinnerd. Je zou kunnen zeggen dat het ten grondslag lag aan het moderne voetbal, met ploegen die hoog druk zetten en verdedigers die aanvallen (en aanvallers die ook verdedigen).

De motor op dat middenveld van Oranje was Johan Jacobus Neeskens van 15 september 1951. Hij debuteerde al op jonge leeftijd in het eerste van tweede divisie-club Racing Club Heemstede, maar maakte furore bij Ajax, FC Barcelona en New York Cosmos. Schoffelend, schavend, passend (hij was technisch prima onderlegd) en ondertussen prachtige goals scorend, zoals die ene op het WK’74 tegen Brazilië, in het mooiste tenue dat Oranje ooit gedragen heeft. (Let in de video hierboven ook op het juichen van Cruijff en Neeskens, vanaf 1.06 minuten.)

En altijd was er dat shirt dat hij over de broek droeg, het slanke silhouet benadrukkend. Prachtig. En gebronsd, dat ook. De zon scheen altijd als Johan Neeskens er was.