Het maakproces is het allerleukste onderdeel van filmmaken, zegt Jonas Smulders (29) tussen repetities door. De acteur is bezig met een nieuw project van een debuterende maakster, terwijl zijn internationale arthouse-film Luka in de Nederlandse bioscopen speelt. Tien jaar draait hij inmiddels mee in de filmwereld. De Amsterdammer heeft in dat decennium vrijwel niet stilgezeten. Hij speelde een palet aan rollen, van rapartiest in Forever Rich tot aan corpsbal in Niemand in de stad. Zijn filmcarrière is bekroond: hij was de Shooting Star op het Berlijnse filmfestival van 2015 en won in datzelfde jaar een Gouden Kalf voor zijn rol in Geen koningen in ons bloed. Nu is hij druk met het – letterlijk – verleggen van grenzen door naar de vulkaan Etna op het Italiaanse Sicilië af te reizen voor Luka en – figuurlijk – door nieuwe uitdagingen op te zoeken binnen het filmvak.
Dit interview verscheen in de herfsteditie van ModMod Magazine 2023.
Luka is opgenomen op de Etna. Waarom deze locatie?
“Luka is gebaseerd op Dino Buzatti’s veelgeprezen De woestijn van de Tartaren, een Italiaanse roman over een fictief land in oorlog. Het was heel mooi om de verfilming in Italië te kunnen schieten. Onze lieve Etna barst minimaal twee keer per week uit. Het is de meest actieve vulkaan van Europa en je kunt niet om de energie heen. Luka gaat over een jonge scherpschutter die hevig zoekende is naar zijn identiteit. Hij besluit naar de frontlinie te vertrekken, maar daar blijkt de oorlog allang niet meer bezig te zijn en ziet hij verschillende machtsstructuren standhouden. Toch raakt hij onder de betovering van de plek, net zoals de Etna betoverend kan zijn.”
Je speelt de hoofdrol, de rol van Luka. Herken je jezelf in hem?
“In zekere zin. Het willen meedoen met de omgeving, het aanpassingsvermogen en de bewijsdrift van Luka herken ik. En toch ook eigenwijsheid. Dat staat elkaar een beetje tegen, maar zo gebeurt het ook in de film.”
Herken je jezelf ook in de zoektocht naar zijn identiteit?
“Nou ja, ik ken mezelf, maar ik ben wel zoekend. Dat is ook onderdeel van ‘het maken’. Dat je constant jezelf op een andere manier probeert te begrijpen. Dat vind ik tof aan het maken van films, de vage, nog onvolmaakte ideeen waar je achteraan moet gaan om de diepte ervan te verstaan.”
Hoe ben je in de filmwereld beland?
“Ik heb nooit de intentie gehad om te acteren, maar ik kon in 2013 meedoen aan de afstudeerfilm Cowboys janken ook en op de set zag ik mensen van mijn leeftijd die heel serieus bezig waren met het maakproces. Gelukkig werd de film een bescheiden succes en bleek ik goed in acteren te zijn. Ik werd serieus genomen, ik had er plezier in en ik bedacht me: ‘Dit wil ik ook. Laten we dit eens gaan onderzoeken.’ En in dat onderzoek zit ik nu nog steeds.”
‘Het is het allerlekkerste om te kijken naar een acteur die ontspannen is’
Je hebt in veel verschillende films gespeeld. Hoe houdt de filmwereld je geboeid?
“Het is fijn dat ik al zoveel uren heb kunnen maken. Ik heb heel veel kunnen spelen, met meerdere mensen gewerkt en veel verschillende werkwijzes ondervonden. Ik vind het leuk dat je altijd naar iets onbekends moet. Het is nooit hetzelfde. Acteren geeft je een vrijbrief om werelden in te duiken die niet van jou zijn.”
Ben je meer op zoek naar het randje van je kennen en kunnen?
“Ik zoek wel steeds meer nieuwe dingen op en ik stel steeds meer het maakproces voorop. Dingen hoeven nog niet per se vast te staan voordat er gefilmd gaat worden, zoals het geval is met de speelfilm waarvoor ik nu repeteer. We weten nog niet wat het gaat worden en ik hou ervan dat hierbij de fantasie zo wordt aangesproken.”
Heb je dit tijdens het filmen van Luka ook zo ondervonden?
“In Luka spelen ervaren acteurs, echte veteranen, die af en toe gewoon ongevraagd een masterclass gaven op set. Bijvoorbeeld Jan Bijvoet, die de rol van Sergeant Major Raf vertolkt. Er is een scène waarin hij op de tafel rondloopt en de soldaten toespreekt. Tijdens het draaien was het bijzonder om hem de controle over de groep te zien nemen, hoe hij boven iedereen uitsteeg. Dat is ook het bijzondere van acteren, je kunt nog zo goed zijn, op het moment dat er ‘actie’ wordt geroepen, sta je weer op nul. Je moet je samen proberen over te geven aan zo’n moment, anders ontstaat er niks nieuws. Geraldine Chaplin had dat in haar rol als The General ook heel erg. Die stelde zich heel kwetsbaar op. Het is bijzonder om acteurs zulke vormen aan te zien nemen.”
Hoe doe jij dat zelf?
“Het lukt me niet altijd, maar ik probeer open te staan voor het moment door te observeren wat er gebeurt. En door te reageren op mezelf en op de mensen om me heen.”
Het is bijna een metafoor voor het leven, niet? Het motto “leef in het nu” heeft draagvlak.
“In het nu leven doe ik in het echt én op de set. Ik denk dat het ook te maken heeft met ontspannen zijn. Het is het fijnst om te kijken naar een acteur die ontspannen is in wat ‘ie doet. Dat je als acteur content bent met wat er gaat komen, maar niet bezig bent met hoe het zich gaat ontvouwen.”
Film is een groot onderdeel van je leven. Wat interesseert je nog meer?
“Alle facetten van film interesseren mij. Niet alleen het acteren, ook het schrijven en kijken. Ik hou ook erg van fotografie, niet om het zelf te doen, maar ik haal veel inspiratie uit stilstaand beeld. Bijvoorbeeld uit het fotoboek Café Lehmitz van Anders Petersen. Dat is een Zweedse fotograaf die een jaar lang een café heeft gefotografeerd. Mijn korte film Obesk, die ik zelf heb geregisseerd, is daarop gebaseerd.”
‘Ik hou van de duistere kant van het leven, de schaduwkant intrigeert me’
Hoe haal je inspiratie uit stilstaand beeld?
“Ik fantaseer hoe de setting op de foto tot stand is gekomen of wat erna gaat gebeuren. Het katalyseert mijn fantasie, zo ontstaan er hele verhalen. Fotografie is heel sfeerbepalend en daar ben ik zelf ook erg naar op zoek — naar sfeer, naar inspiratie.”
Wat wil je in de toekomst nog doen?
“Ik zou graag zelf een speelfilm willen maken. Ik ga alles op alles zetten om die droom binnen de komende jaren te verwezenlijken. Daarnaast ben ik bezig met het maken van een korte film. De film heet Gunpowder Tea en is gebaseerd op oude archiefbeelden van de politie, uit de tijden van de heroïne-epidemie in Amsterdam.”
Een interessant maar zwaarmoedig onderwerp.
Lachend: “Ik ben ook gewoon aan het hangen, hoor. Maar het is wel zo. De archiefbeelden voor Gunpowder Tea liggen door heel mijn huis verspreid. Op die foto’s staan heftige scenario’s, veel lijken. Op een gegeven moment zei mijn vriendin: ‘Wáárom verzamel je foto’s van dode mensen?’ Dus ik hou wel van de duistere kant van het leven. Die schaduwkant intrigeert me — wat gebeurt daar? En draait niet alle goede kunst om het duistere?”
Styling Pieter van Loon
Visagie Eva Copper
Assistent Styling Rajan Benjamin
