Dubrovnik, de prachtige Kroatische stad aan de Adriatische Zee, staat al jaren symbool voor overtoerisme. In de zomermaanden overspoelen toeristen de stad, waardoor het historische centrum verandert in een overvolle selfie-hotspot. De lokale bevolking wordt overschaduwd door de massa’s bezoekers, en de gemeente heeft herhaaldelijk maatregelen genomen om de drukte te verminderen. Toch blijft het Kroatische Ministerie van Toerisme triomfantelijk melden dat het aantal bezoekers in 2024 met negen procent is gestegen ten opzichte van 2023. ‘We hebben op alle fronten een recordjaar behaald,’ roept de verantwoordelijke minister trots.
2024 was het jaar waarin overtoerisme wereldwijd een kritiek punt bereikte. Van Amsterdam tot de Canarische Eilanden kwamen protesten op, en van IJsland tot Indonesië werden nieuwe regels ingevoerd. Maar het werd ook duidelijk hoe moeilijk het is om toerisme terug te dringen als het eenmaal op gang is gekomen. Dit jaar zullen nog meer bestemmingen maatregelen nemen, maar het bewijs over hoe – of zelfs óf – toerisme beperkt kan worden, is schaars. Tegenstrijdige economische belangen bemoeilijken pogingen om de toeristenstroom in te dammen.
Wereldwijde maatregelen
Dit jaar zullen reizigers de gevolgen van deze maatregelen merken. In Frankrijk, Tsjechië en Griekenland wordt een nieuwe wetgeving ingevoerd om Airbnb’s en andere kortetermijnverhuur te reguleren. Op Santorini en Mykonos betalen cruise-reizigers nu tot twintig euro per dag aan extra belasting.
Ook havens zoals Ibiza en Juneau (Alaska) beperken het aantal cruiseschepen dat tegelijkertijd mag aanmeren. In Brugge is de bouw van nieuwe hotels stopgezet, en Amsterdam heeft strengere regels ingevoerd om het aantal hotelkamers en bedden te beperken.
In Italië mogen er nog maar twintigduizend toeristen per dag Pompeii bezoeken, en in Florence worden golfkarretjes mogelijk verboden voor toeristen. Nieuw-Zeeland heeft zijn toeristenbelasting verhoogd naar 100 Nieuw-Zeelandse dollars (zo’n 57 euro), en de Galápagos-eilanden vragen nu tweehonderd dollar entreegeld. Zelfs in Japan en Zuid-Korea worden maatregelen genomen: in Kyoto en Ginzan Onsen worden toeristenaantallen beperkt, en in Seoul geldt een avondklok in een historische wijk om excessen tegen te gaan.
Werken de maatregelen?
In The New York Times zegt Marina Novelli, directeur van het Sustainable Travel and Tourism Advanced Research Center aan de Universiteit van Nottingham, dat toerisme jarenlang is gestimuleerd met het motto ‘meer is beter’. ‘Nu zien we allerlei reactieve strategieën, zoals het beperken van aantallen en het heffen van toeristenbelastingen,’ zegt ze.
Het bewijs is echter mager. Barcelona voerde al in 2012 een toeristenbelasting in, beperkte kortetermijnverhuur in 2015 en stopte in 2017 met de bouw van nieuwe hotels. Toch bleven de toeristen in recordaantallen komen. Pas eind 2024 was er een bescheiden daling van 0,7% ten opzichte van 2023. In Amsterdam, dat sinds 2016 overtoerisme bestrijdt, wordt verwacht dat het aantal bezoekers in 2026 stijgt naar 26 miljoen.
Het grootste obstakel
Een groot obstakel bij het aanpakken van overtoerisme is het gebrek aan consensus dat het überhaupt een probleem is. Toerisme is een belangrijke bron van inkomsten en werkgelegenheid: wereldwijd genereerde de sector vorig jaar een recordbedrag van 1,6 biljoen dollar. Daarom stuiten pogingen om toerisme te beperken vaak op verzet.
Neem Dubrovnik. Burgemeester Mato Frankovic heeft het aantal cruiseschepen verminderd, verhuur in de oude stad beperkt en het aantal terrassen en souvenirwinkels drastisch ingeperkt. Dus kreeg hij te maken met felle tegenstand van lokale en internationale bedrijven. ‘De oppositie beweerde dat ik de stad zou ruïneren,’ zegt Frankovic in The New York Times.
In Kopenhagen botste de gemeente met de nationale overheid. De stad wilde een toeristenbelasting invoeren om te voorkomen dat ze hetzelfde lot zou ondergaan als Barcelona. Maar de Deense regering, die het vliegveld van Kopenhagen uitbreidt en toerisme-inkomsten wil verdubbelen, verwierp het voorstel.
Is er een oplossing
Volgens experts zijn er diepgaande veranderingen nodig om overtoerisme aan te pakken. Het succes van veel steden wordt nog vaak gemeten aan de hand van het aantal bezoekers. Misschien moeten we succes op een andere manier gaan meten.
Er zijn tekenen dat dit begint te gebeuren. Brugge en Noorwegen stopten vorig jaar met hun toeristische reclamecampagnes, en sommige cruisemaatschappijen hebben Santorini en Mykonos vrijwillig van hun routes geschrapt voor 2025 en 2026.
Maar er wordt dit jaar een wereldwijde groei verwacht van 12,4% ten opzichte van 2019. Dus het heeft er alle schijn van dat overtoerisme alleen maar toeneemt. De enige oplossing als reizigers zelf zeggen: ‘Weet je wat? Ik hoef Venetië niet te zien. Ik blijf thuis.’
