Het gezaghebbende voetbaltijdschrift France Football koos ooit het Ajax-shirt als mooiste aller tijden, om precies te zijn het shirt uit de periode 1971–1973. Het oranje shirt van het Nederlandse Elftal uit 1974 eindigde op de derde plek, het Brazilië-shirt uit 1970 op de vierde.
Die keuze valt best te billijken, totdat je ziet wie door France Football op de tweede plek werd gezet. Dat is een shirt dat ik me namelijk nog goed herinner. Het groene shirt van Saint-Étienne uit de periode 1974–1976 wordt door France Football beschouwd als het op een na mooiste shirt aller tijden. Ik herinner me dat shirt nog goed, omdat ze daarin op 14 april 1976 in Eindhoven tegen PSV speelde.
PSV miste op een haar na de finale van de Europacup 1. Of eigenlijk op een doelpunt na. De eerste halve finale-wedstrijd had Saint-Étienne gewonnen met een stiekeme 1–0. In Eindhoven bleef de brilstand op het bord. Saint-Étienne verloor de finale van Bayern München, een wedstrijd die PSV ongetwijfeld had gewonnen dankzij een kiezelhard schot van Willy van der Kuylen in de linkerhoek.
Het is me een raadsel waarom dat groene shirt van Saint-Étienne op de tweede plek staat. Ja, het groen is fraai, bijna neonkleurig. Maar bij de hals is een kitscherig boordje bedacht in de kleuren van de Franse vlag. Wellicht dat France Football daar voor gevallen is. Dus tja, in antwoord op mijn eigen vraag: nee, er valt niet objectief te beoordelen wat het mooiste shirt aller tijden is.
Het mooiste Nederlandse voetbalshirt komt niet eens voor op de lijst van France Football. Vanwege de vlakverdeling, de symmetrie en de combinatie met de zwarte broek is het Feyenoordshirt het mooiste. Erbij aangetekend dat dat geldt voor het Feyenoordshirt in de periode tot 1980. In de eerste jaren van de jaren tachtig stierf de charme van het Feyenoord-shirt een stille dood. Dat kwam niet door Feyenoord, ook niet door het ontwerp, zelfs niet door de komst van een shirtsponsor. Dat had alles te maken met de stof waarvan voetbalshirts tot dan toe gemaakt werden.
In eerste instantie werd het voetbal gespeeld in wollen truien met lange mouwen en in pofbroeken die wij kennen als knickerbockers. Omdat elastiek in de negentiende eeuw nog niet was uitgevonden, werden die broeken aan de onderzijde met een riempje vastgezet, zoals sokken ook werden hooggehouden met sokophouders. Dit waren de jaren waarin spelers nog krulsnorren en petjes droegen, waarschijnlijk omdat voetballers in Engeland dat ook deden.
Zowel broek als shirt evolueerde mee met de tijd. De broeken werden korter, de shirts kregen korte mouwen. Maar toen kwamen de jaren zeventig. Een nieuwe stof genaamd polyester sloop de kledingkast binnen. Polyester is van olie gemaakt garen dat niet alleen flexibel is, maar ook resistent tegen zweet, iets waar wol en katoen zich niet op kunnen laten voorstaan. Begrijpelijk dus dat sportmerken het katoen inruilden voor polyester, een stof die ook nog eens glimt en glanst dat het een lieve lust heeft. En daar ging het mis voor Feyenoord.
Een glanzend shirt past niet bij de club uit Rotterdam-Zuid. Spelers in glanzende shirts geven niemand van katoen. Die schoffelen niet over het veld als een Wim Rijsbergen. Ze maken ook geen doelpunten op de manier waarop Willy Kreuz dat deed, of Nico Jansen. Spelers in glanzend polyester heten Silooy of Schip. Dat zijn spelers die dartelen over gemaaid gras met een zijscheiding die na negentig minuten nog waterpas zit.
Sonny Silooy debuteerde op 3 mei 1981 in het eerste elftal van Ajax, John van ’t Schip een half jaar later. Hun timing was perfect. In 1980 was Le Coq Sportif teruggekeerd in Amsterdam als kledingsponsor. In de eerste helft van de jaren zeventig had het Franse merk al de kleding geleverd aan Ajax, maar nu was Le Coq Sportif terug in de Meer met polyester tenues die perfect pasten bij de transformatie die Ajax doormaakte.
Afscheid van de mooiste voetballer.
Het vertrek van Ruud Krol in 1980 markeerde het definitieve einde van de Gouden Periode van Ajax. Het nieuwe decennium diende zich aan, spelers als Silooy en Van ’t Schip stroomden vanuit de jeugd door naar het eerste elftal. Maar ook Marco van Basten, Gerald Vanenburg en Frank Rijkaard. Er waaide een nieuwe wind door De Meer en daar paste een onderscheidend tenue bij.
In het voetbal kan een kledingleverancier het verschil alleen maar maken bij de uittenues. Dat ging in Amsterdam niet meteen goed. Het eerste uittenue dat Le Coq Sportif ontwierp had niet de juiste kleur blauw, met ook nog een rommelig ontwerp (het Ajax-logo stond midden op de borst).
Het was dus niet gek dat Ajax in 1981 zowel het kampioenschap als de KNVB-beker aan AZ’67 moest laten. Het uittenue van een jaar later was weliswaar iets beter (wit met rode horizontale strepen), maar het logo bleef in de weg zitten. Opvallend genoeg kwam de redding het jaar daarop met de introductie van het fenomeen shirtsponsor.
De eerste shirtsponsor van Ajax heette TDK, een Japans elektronicabedrijf dat vrij goeie cassettebandjes verkocht – duizenden walkmans in den lande werden er mee gevuld. Een oneven aantal letters werkt sowieso beter op een shirt (nog een reden waarom PSV nooit afscheid had moeten nemen van Philips als shirtsponsor), maar de merknaam TDK is ook nog eens lekker kort en de letters zijn schreefloos.
Op bezoek bij Johan Cruijff.
Kortom, een idealere shirtsponsor dan TDK vind je niet. TDK verving het logo van Ajax midden op de borst, waarna in het seizoen 1982 – 1983 de compositie perfect in balans viel. Het Ajax- en Le Coq-logo hielden elkaar in evenwicht boven het TDK-logo. Nu alleen de stof nog.
In de witte uitshirts met rode horizontale strepen verloor Ajax in oktober 1982 met 4-0 van PSV. Die konden dus de prullenbak in. Op 28 november trad Ajax in De Kuip aan in de lichtblauwe shirts die we uiteindelijk de titel Mooiste Shirt Aller Tijden in het Nederlandse Voetbal opspelden. Het veld van De Kuip was als een knollenveld, maar Ajax legde in dit shirt het fundament voor de successen die zouden volgen.
De finesse van dat lichtblauwe shirt zat ‘m in de bijna onzichtbare verticale banen; lichtblauwe banen werden afgewisseld met glimmende lichtblauwe banen. Dat gaf een dynamisch effect, met name als de zon erop scheen. De v-hals en de mouwranden waren aangezet in een iets donkerder tint, maar nog altijd lichtblauw genoeg om de uitstraling fris te houden. De spelers leken er nog jonger door, hun talent nog groter. Met een ongekend aantal doelpunten (106, het hoogste aantal tot dan toe) werd Ajax kampioen van Nederland. Door dat shirt.
***
Dit verhaal verscheen eerder in een uitgave van Santos Magazine.
