Na twee jaar een wisselwerking tussen theatersluiting en beperkte voorstellingen te hebben beleefd, is het nu zo ver. We mogen het theater weer onbelemmerd in. Maar: eindigt de acte ‘COVID-pandemie’, dan wordt de scène ‘Derde Wereldoorlog’ gecued. Het houdt ook niet op. Slachthuis Vijf, één van de eerste Nederlandse theatertournees sluit bijzonder aan op de huidige wereldproblematiek: oorlog. De theatervoorstelling is een anti-oorlog fictieverhaal, dat plots in onze realiteit valt te plaatsen.
Slachthuis Vijf (Engels: Slaughterhouse-Five) is het magnum opus van Kurt Vonnegut (1922-2007). Vonnegut is een Amerikaanse schrijver die als jonge soldaat tijdens de Tweede Wereldoorlog in Europa aan het front stond. Ternauwernood overleefde hij als een Amerikaanse krijsgevangene het bombardement in Dresden. De jaren erna probeerde hij over zijn oorlogservaringen te schrijven. Hij worstelt en noemt zijn ervaringenbundel een ‘rotboekje’. Pas in 1969, 24 jaar na het bombardement op Dresden en tijdens de Vietnamoorlog, heeft hij het boek af voor publicatie.
In het boek heeft Vonnegut een alter ego, Billy Pilgrim, die in de voorstelling wordt gespeeld door Bram Suijker (Van God Los). Voor Billy is tijd geen lineair begrip; hij kan tijdreizen en springt van het ene naar het andere moment in zijn leven. Dit heeft hij geleerd van de aliens die leven op planeet Tralfamadore. Hij beweegt naar de vluchtige gesprekken met zijn kinderen, het bombardement in Dresden en de ontmoeting met de Tralfamadoriërs. Hij reist tot aan zijn eigen dood. Maar daar maakt hij zich geen druk om, want hij kan gewoon weer terug naar de gelukkigere momenten in zijn leven.
Regisseur Erik Whien vertelt in een interview met Trouw dat Vonnegut het boek vol stopte met lessen die hij over de oorlog had geleerd. Whien zegt: “Billy maakt zich bijvoorbeeld niet zo druk om de dood. Voor hem is dat maar een moment. Net zoals er momenten zijn dat hij wél in leven was. ‘Zo gaat dat,’ zegt hij vaak. Zelfs zo’n nogal bot zinnetje spreekt me aan. Het is die feitelijkheid ervan. Je gáát dood, dat is zo’n beetje de enige zekerheid in het leven.”
De voorstelling leidt naar de premise dat het ‘waarom’ van het leven er vaak niet toe doet. Dingen gebeuren nou eenmaal, zo gaat dat. Dat stelt gerust. Voor Billy, voor regisseur Whien, maar ook voor de kijker. Het is niet te ontkennen dat oorlog van alle tijden is. In Syrïe, Irak en Palestina is oorlog een dagelijks feit. Maar tijdens de Oekraïne-oorlog is strijd nu nabijer dan in de laatste decennia het geval was. In Slachthuis Vijf ziet men hoe de schrijver leefde met de gruwelen van een oorlog op zijn netvlies. Dan hebben die woorden toch plots meer draagvlak bij het publiek.
De toneelbewerking Slachthuis Vijf trapt vanavond, 18 maart, af in Theater Rotterdam. De voorstelling is t/m 8 mei op tournee in Nederland.
