Ian Fleming was 43 jaar toen hij zijn eerste boek schreef over James Bond, de Britse geheim agent die zou uitgroeien tot een cultureel icoon.
Nu, exact 70 jaar nadat Casino Royale voor het eerst werd gepubliceerd, publiceert Ian Fleming Publications Ltd., meerdere heruitgaves. Maar die zijn wel aan de gevoeligheden van de moderne tijd aangepast.
Ian Fleming introduceert in Casino Royale de sleutelspelers voor zijn nog te bouwen fictie-imperium. Zo verschijnt Miss Moneypenny reeds ten tonele, net als M en Bond’s Amerikaanse evenknie Felix Leiter,
De openingszin van het boek zet de toon: “The scent and smoke and sweat of a casino are nauseating at three in the morning.”
Wie het boek nu (her)leest, merkt dat het taalgebruik van Fleming nogal gespierd is. De vrouwen in Casino Royale zijn voorzien van lange benen, en zijn gevoelig voor kaviaar, champagne en de vlotte praatjes van 007.
De 10 stijlvolste momenten van James Bond.
In Casino Royale wordt z’n best gegokt, want Fleming nutte zijn eigen interesse in het edele gokspel tot in detail uit voor zijn debuut-thriller.
Het theater waartegen Casino Royale zich afspeelt is dat van de Koude Oorlog. Het is een verhaal waarin De Rus (toen nog: De Sovjetrus) de vijand is. Dat was lange tijd een achterhaald thema, maar de actualiteit heeft dat inmiddels weer ingehaald. Op het internationale wereldtoneel is De Rus opnieuw De Boeman.
Le Chiffre is Bonds nemesis in Casino Royale. Hij is een agent van SMERSH, een ooit door Stalin in het leven geroepen dienst om spionnen in de eigen gelederen te kielhalen.
Maar het eigenlijke thema van Casino Royale is iets anders. Het is in feite het thema in alle boeken van Bond, en je zou kunnen beweren dat het de sleutel is tot het internationale succes. In Casino Royale proef je in elke regel de zucht naar een sophisticated bestaan. Zeker in die naoorlogse jaren, waarin er nog veel soberheid heerste, verbeelde Fleming een verheven bestaan vol glitter, glamour en gewillige juffrouwen.
Maar zoals Daniel Craig James Bond liet evolueren tot kwetsbare en zelfs gevoelige agent, zo heeft de firma Fleming besloten de boeken ook te laten herzien. Sensitivity readers zijn met een grove kam door de teksten gegaan.
Gek genoeg zijn alle referenties aan vrouwenverslinderij overeind gebleven. Ook de soms nogal koloniale passages over Aziaten zijn onaangetast gebleven. Eigenlijk zijn alleen passages over Afrikanen en Afro-Amerikanen aangepast. Dat is wel meteen heel grondig gedaan. Misschien iets te grondig, want het kind is met het badwater weggegooid.
Het destijds gangbare N-woord is vervangen (nu: black person of black man). Begrijpelijk. Andere passages zijn in zijn geheel uitgegumd, soms om onduidelijke redenen. Voorbeeld uit Live And Let Die, waar Bond in de Newyorkse wijk Harlem getuige is van een stel dat ruzie maakt. Fleming schreef dat de man en vrouw spraken met een accent dat klonk als “straight Harlem-Deep South with a lot of New York thrown in”.
Dat lijkt een feitelijke constatering, maar het is in de heruitgave helemaal weggelaten. In een andere passage schrijft Fleming over zwarte soldaten in de Tweede Wereldoog uit een logistieke unit. Die mannen hebben in de nieuwe versie geen kleur meer. Ze worden nu simpelweg “ex-drivers’ genoemd.
12 Bond-locaties voor op je travel list.
Recentelijk was er veel discussie over de herziening van Roald Dahl’s werk. Die discussie is er – nog – niet over de boeken van Ian Fleming. De uitgever van Roald Dahl blijft overigens beide versies publiceren, ook de ongecensureerde. Over de Bond-boeken is daar nog geen uitspraak over gedaan.
