Zoals Marilyn Monroe zegt in Some Like it Hot, de romantische klassieker van Billy Wilder uit 1959: “Ik wil een man met een bril. Mannen die een bril dragen zijn zoveel aardiger, liever en hulpelozer. Ze krijgen zulke slechte ogen van al dat lezen van, je weet wel, die eindeloze kolommen vol kleine cijfertjes in The Wall Street Journal.”
Dat was scherp geobserveerd door Marilyn. Bijna net zo scherp verwoord als ik dat zelf ooit deed. Ik was zestien, en de zus van een vriendin wilde dat ik mee deed aan een milde vorm van oplichting. Ze had een oproep op de radio gehoord voor stelletjes waarvan de een een bril droeg. De vraag was wat de ander daarvan vond, liefst een bijzondere mening.
Zij had de redactie gebeld, en verteld dat ze een bril had, en dat zij die zelf stom vond, en ik, haar vriend, die juist mooi. We mochten diezelfde avond op de radio, per telefoon. De presentator wilde weten wat ik dan zo mooi vond aan die bril.
“Nou,” stamelde ik, niet erg voorbereid en toch best onder de indruk van het ineens op de radio zijn: “het, eh, maakt haar, eh, een beetje… gebroken.”
Hilariteit in de Hilversumse radiostudio. De rest van het gesprek kan ik me niet meer herinneren, weggedrukt door zweterige ademnood. Ik herinner me wel dat de presentator afsloot met “Nou, succes alletwee, en misschien vindt zij het ooit ook leuk dat ze er zo… gebroken uitziet.”
“Nou,” stamelde ik, “het, eh, maakt haar, eh, een beetje… gebroken”
De ironie lag opgestapeld. Namelijk: 1)zij had geen bril, 2) ik wel, mijn eerste, zojuist gekregen, wat 3) mij voor het eerst bewees dat journalisten helemaal niet aan factchecking doen, terwijl 4) de presentator van dit programma nog wel Cees Grimbergen was die 5) later nog zo de serieuze journalist uit zou hangen in Rondom 10 en 6) overigens zelf een van de sneuste brildragers zou worden van de Nederlandse televisie, met 7) precies zo’n montuurloos gevalletje als míjn eerste bril en ik dus 8) in retrospect daar, op de radio, gedist werd door de presentator van Rondom 10, wat zoiets is als in elkaar geslagen worden door een klein meisje. En dat terwijl ik 9) natuurlijk gelijk had.
Want een bril breekt. Beter geformuleerd: een bril haalt een gezicht uit elkaar en zet de gezichtstrekken op een betere plaats.
Dat is een optisch effect, vergelijkbaar met hoe een lijst een schilderij interessanter en compositorisch krachtiger maakt. Het menselijk esthetisch oog heeft nu eenmaal graag een paar geometrische hulplijnen. Mits goed gekozen natuurlijk.
Het menselijk oog heeft nu eenmaal graag een paar geometrische hulplijnen
Voor mannen geldt: kies een krachtige, stoere, heldere vorm, die je gezicht precies de juiste kant op trekt. Ultiem voorbeeld: Harry Palmer, de door Michael Caine gespeelde geheim agent uit de Len Deighton-trilogie The IPCRESS File (1965), Funeral in Berlin (1966) en Billion-Dollar Brain (1967). De wat bolle, padachtige trekken van Caine + dat bonkige, zwartglanzende montuur = het coolste personage in de geschiedenis van de film, en daarbuiten, ooit.
Moeilijk, hoor, om het precies goed uit te kiezen, want je bevind je op het terrein waarop het menselijk oog getraind is om de kleinste tekortkomingen te kunnen onderscheiden: het gezicht.
Maar bén je er eenmaal in geslaagd om exact de juiste combinatie van montuur en gelaatstrekken te creëren, dan is dat ook meteen het beste bewijs van een goede smaak. En van beschaving, want bij een bril krijg je gratis de associatie kade van ‘lezen’, dus ‘studie’, dus ‘intellect’, dus ‘maatschappelijk succes’ (zie Monroe, Marilyn). Een beetje goedkoop natuurlijk, maar doe er je voordeel mee.
Het door Marilyn Monroe gememoreerde kwetsbare – gebrokene, zou ik haast willen zeggen – moet niet worden uitgelegd als teken van zwakte, integendeel. Een bril dragen is het zelfverzekerd accepteren van het menselijk tekort: mijn ogen gaan achteruit, nou en, ik maak er iets moois van. Het is precies de tegenovergestelde denkrichting van die van plastische chirurgie: niet proberen de onttakeling wanhopig te ontlopen, maar die juist te omhelzen, en er de schoonheid van in te zien. Met uiterlijk een beter resultaat. Intelligent, nietwaar.
