All Quiet on the Western Front, geregisseerd door Edward Berger, is niet de eerste film die op overtuigende wijze laat zien dat oorlog een hel is. Het is wel de eerste verfilmde bewerking van Erich Maria Remarque’s baanbrekende roman over de Eerste Wereldoorlog waarin de Duitsers daadwerkelijk Duits spreken.
Meer dan honderd jaar geleden verwoestte de Eerste Wereldoorlog een generatie, tien jaar geleden was er een oorlog die nooit echt eindigde, en momenteel is er een oorlog op een paar duizend kilometer afstand, vol verwoesting. Berger’s All Quiet on the Western Front biedt dezelfde herinnering als de roman van Remarque: nationalisme doodt alleen voor de glorie van ego en biedt ondiepe graven in vreemde landen in plaats van een heroïsche thuiskomst. Overigens niet onze eigen vondst, deze indrukwekkende regel.
Houdbaarheidsdatum
De film gaat over Paul Bäumer, een jonge soldaat gespeeld door Felix Kammerer. De eerste commandant die hij tegenkomt geeft hem ongeveer een dag. De voorspelling komt bijna uit nadat Bäumer is begraven onder een bunker die is ingestort door een spervuur van Franse artillerie. Zijn moeder, een personage dat in tegenstelling tot Remarque’s roman en eerdere verfilmingen, niet fysiek verschijnt, schrijft aan haar zoon dat ze verwacht dat hij het maximaal twee weken zal kunnen volhouden.
Uitspraken over het lot van Bäumer lees je hier niet, maar zijn uiteindelijke lot is goed bekend bij iedereen die de roman op de middelbare school heeft gelezen. Of als je bekend bent met het met een Oscar bekroonde meesterwerk van Lewis Milestone uit 1930.
Shellshock
Gezien de levensechte ervaringen die dit fictieve personage doormaakte – tussen 1914 en 1918 kwamen meer dan 17 miljoen soldaten om in loopgravenoorlog langs het westfront – of Paul leeft of sterft, is secundair. Het belangrijkste is dat Paul een eeuw later nog steeds lijdt.
Remarque’s kroniek van de zinloosheid van de oorlog, was geschreven om alle oorlogen te beëindigen. Maar acht maanden na de Russische invasie van Oekraïne, zijn de gedoemde heldendaden nog even actueel als altijd. Kammerer en zijn jonge mede-acteurs maken indruk als ze de angst overbrengen van wéér een artilleriebombardement en tanks die over hun hoofden rollen.
Hellandschap
Regisseur Berger is krachtig omdat het bij hem niet gaat om de explosies of filmisch vernuft. Hij heeft aandacht voor het lot van zijn personages en dat maakt de film des te indrukwekkender. En het zet stille momenten extra sterk op de voorgrond. Of het nu Pauls klasgenoot Kropp’s (Aaron Hilmer) verliefdheid is op een meisje op een Franse theaterposter of veteraan Kat (Albrecht Schuch) die een kever in een leeg luciferdoosje schuift om te bewaren.
Berger vindt ook ruimte voor de bureaucraten die jonge mannen behandelen als wegwerpartikelen. Een interessant subplot is die van de Duitse onderhandelaar Matthias Erzberger (Daniel Brühl), terwijl hij reist om een wapenstilstand met Frankrijk te ondertekenen, vastbesloten om de oorlog snel te beëindigen en zijn zwaar verslagen natie zoveel mogelijk vernedering te besparen. Brühl, het meest internationaal herkenbare lid van de cast, maakt een boeiende gids, maar de beslissing om deze stem van pacifisme op te nemen is ergens ook wel een gebrek aan vertrouwen in het punt van de film en het vermogen van het publiek om het te begrijpen.
De afstand die dan wordt genomen is goed en soms welkom, maar waarom niet blijven bij Bäumer en zijn kameraden. In het fysieke en psychologische hellandschap waaraan ze zijn overgelaten.
All Quiet on the Western Front is nu te zien op Netflix
