Sinds een poosje beleeft de mannensjaal een vrolijke comeback. Het klinkt tegenstrijdig omdat je een extra laag textiel toevoegt, maar een sjaal is het ideale accessoire voor een warme dag. Ik kan zo drie voordelen van een sjaal opsommen:
- Het vangt het zweet in je nek op
- Het beschermt de binnenkant van je boord tegen bevuiling
- Het functioneert als verband wanneer de nood aan de man is, zoals elke padvinder je kan vertellen.
Zo’n sjaal wordt tegenwoordig neckerchief genoemd, wat een samenstelling is van het Engelse neck en kerchief (sjaal). Nu zien we op de foto Jan Kooijman een neckerchief in het zwart dragen. Die kleur is niet toevallig gekozen, want Kooijman bezoekt hier de première van een film en de kleur zwart hoort bij het fenomeen gala.
Maar zwart was altijd al de kleur van het sjaaltje dat Amerikaanse matrozen droegen. Dat doen ze al vanaf de Amerikaanse burgeroorlog, halverwege de negentiende eeuw. Die waren er dus nog eerder bij.
In de films Anchors Aweigh (1945) en – het leukere – On the Town (1949) zien we Gene Kelly en Frank Sinatra zingen en dansen in hun witte pakken en wapperende zwarte sjaals – de meisjes vallen uitaard bij bosjes voor al die vrolijkerds in uniform.
Volgens de overlevering kozen de Amerikaanse matrozen de kleur zwart als eerbetoon aan de bij de Slag om Trafalgar gevallen Britse zeeheld Nelson. Mijn inschatting is dat zwart vooral heel praktisch is om vlekken te verbergen, maar het geeft aan hoe een kleur betekenis kan geven aan een kledingstuk. De sjaal van de Hitlerjugend was tenslotte ook zwart, en die van de Jonge Pioniers in de Sovjet-Unie was niet toevallig rood.
Het opvallende aan de neckerchief is dat het zich óf aan de ene kant van het testosteronspectrum bevindt (cowboy) óf aan de andere kant (dandy). De gala-sjaal van Jan Kooijman zit overduidelijk aan die laatste kant.
De keuze tussen cowboy of dandy wordt bepaald door meerdere elementen. Uiteraard door het materiaal (katoen of zijde) en de kleur (donker of frivool), maar ook door de wijze van knopen.
De keuze tussen cowboy of dandy wordt bepaald door meerdere elementen
De sjaal van Amerikaanse matrozen heeft een vierkante knoop in het midden, met hangend twee wijdbeense uiteinden. Jan Kooijman heeft z’n sjaal gevouwen als bij een Ascot, waarbij de twee uiteinden als het ware over elkaar heen liggen.
Door het gebruik van tule in de blouse van Kooijman, krijgt zo’n sjaal iets kwetsbaars. En wat een heerlijke combinatie krijg je dan! Stoer, frêle, bravoure… Maar goed, dat hadden die Amerikaanse matrozen natuurlijk al lang door.
